Hội thảo về Hiệp ước Marrakesh về tạo điều kiện cho người khiếm thị, người khuyết tật về thị giác và người khuyết tật khác không có khả năng đọc tiếp cận với các tác phẩm đã công bố

Họ là những người mù, người kém mắt hoặc người gặp khó khăn trong việc đọc chữ in do khuyết tật về thể chất hoặc khả năng học tập. Ước tính khoảng 90% “người không có khả năng đọc chữ in” hiện đang sống ở những nước đang phát triển. Việt Nam có 1,03 triệu người khiếm thị và 0,93 triệu người khiếm thính. Việc tiếp cận những kiến thức bằng văn bản chưa công bằng, kịp thời và hợp lý làm cho các thách thức và vi phạm về quyền mà người khuyết tật đang phải đối mặt ngày càng trầm trọng và tồn tại lâu dài hơn. Điều này cản trở những nỗ lực toàn cầu trong việc phát triển toàn diện, công bằng và bền vững. Hiệp ước Marrakesh về tạo điều kiện cho người khiếm thị, người khuyết tật về thị giác và người khuyết tật khác không có khả năng đọc tiếp cận với các tác phẩm đã công bố (Hiệp ước Marrakesh) được ký kết vào năm 2013 và có hiệu lực vào năm 2016. Hiệp ước Marrakesh mở ra một môi trường pháp lý nhằm cải thiện khả năng tiếp cận các tác phẩm đã công bố cho những người không có khả năng đọc chữ in, tạo ra sự cân bằng hợp lý giữa việc bảo vệ quyền tác giả và bảo vệ lợi ích chung.

Thực hiện chương trình công tác năm 2019, Cục Bản quyền tác giả đã đề nghị với Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) về việc tổ chức Hội thảo về Hiệp ước Marrakesh về tạo điều kiện cho người khiếm thị, người khuyết tật về thị giác và người khuyết tật khác không có khả năng đọc tiếp cận với các tác phẩm đã công bố (MVT). Hội thảo về Hiệp ước Marrakesh (MVT) diễn ra vào ngày 10/4/2019 tại Hà Nội.

Tham dự Hội thảo có đại diện các cơ quan quản lý, thực thi quyền tác giả, quyền liên quan; đại diện các tổ chức đại diện tập thể quyền tác giả, quyền liên quan của Việt Nam; các doanh nghiệp, cá nhân khai thác và sử dụng các tác phẩm; các nhà xuất bản, thư viện; các tổ chức xã hội nghề nghiệp, cán bộ và các báo cáo viên từ Cục Bản quyền tác giả, các văn phòng Luật sư về quyền tác giả, quyền liên quan, các cơ quan báo chí Việt Nam và các chuyên gia WIPO.

Tại Hội thảo về Hiệp ước Marrakesh (MVT), các đại biểu đã nghe và thảo luận về các nội dung cơ bản của Hiệp ước Marrakesh về tạo điều kiện cho người khiếm thị, người khuyết tật về thị giác và người khuyết tật khác không có khả năng đọc tiếp cận với các tác phẩm đã công bố (MVT); thực trạng về nguồn tài liệu cho người khiếm thị, người khuyết tật về thị giác và người khuyết tật khác không có khả năng đọc ở Việt Nam; giới thiệu dự án về tiếp cận sách cho người khiếm thị (ABC) và hệ thống pháp luật, quản lý và thực thi quyền tác giả, quyền liên quan ở Việt Nam.

Chủ trì Hội thảo Marrakesh

Phát biểu khai mạc Hội thảo, ông Bùi Nguyên Hùng, Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả cho biết, giới hạn, ngoại lệ quyền hướng tới cho người khiếm thị, người khuyết tật về thị giác và người khuyết tật khác không có khả năng đọc để họ có thể tiếp cận được những tài liệu phù hợp và bên cạnh đó luôn tuân thủ theo nguyên tắc của Công ước Bern. Cũng theo ông Bùi Nguyên Hùng, kể từ khi Hiệp ước Marrakesh có hiệu lực vào năm 2016, đây là lần đầu tiên Việt Nam tổ chức Hội thảo về Hiệp ước này với sự hỗ trợ và phối hợp của Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO).

Ông Rafael Ferraz Vazquez, Phòng Pháp luật quyền tác giả, WIPOthuyết trình tại Hội thảo

Tại Hội thảo, ông Rafael Ferraz Vazquez, Phòng Pháp luật quyền tác giả, WIPO cho biết, việc tạo điều kiện cho người khiếm thị, người khuyết tật về thị giác và người khuyết tật khác không có khả năng đọc tiếp cận với các tác phẩm đã công bố là thách thức. Hiệp ước Marrakesh ra đời góp phần giải quyết vấn đề đó. Hiệp ước Marrakesh là công cụ quốc tế về bản quyền quy định về các giới hạn và ngoại lệ, vì lợi ích của người khuyết tật thị giác và người không có khả năng đọc chữ in (VIPs).  Sự hợp tác hỗ trợ của các quốc gia, tổ chức, trong đó có Việt Nam đã góp phần giúp Hiệp ước được thực thi rộng rãi trên thế giới. Hiệp ước Marrakesh góp phần triển khai cơ sở hạ tầng cho các tác phẩm ở định dạng có thể tiếp cận để tăng hiệu quả tác phẩm chuyển định dạng; tránh trùng lặp nguồn lực; xóa bỏ rào cản ở cấp độ quốc gia; xóa bỏ rào cản trao đổi qua biên giới các tác phẩm; tăng tính khả dụng của tác phẩm ở định dạng có thể tiếp cận; sử dụng tốt nhất công nghệ mới vì lợi ích của người khiếm thị…

Ông Đặng Hoài Phúc, Giám đốc Trung tâm Sao Mai thuyết trình tại Hội thảo

Thuyết trình về thực trạng về nguồn tài liệu cho người khiếm thị, người khuyết tật về thị giác và người khuyết tật khác không có khả năng đọc ở Việt Nam, ông Đặng Hoài Phúc, Giám đốc Trung tâm Sao Mai cho biết, hiện nay, việc cung cấp các dịch vụ hỗ trợ học tập, việc làm và chăm lo đời sống cho người khiếm thịcó liên quan đến việc sản xuất tài liệu tiếp cận tại Việt Nam bao gồm một số cơ quan/tổ chức như: cơ sở giáo dục/ trung tâm nguồn, thư viện, tổ chức Hội, Tổ chức phi chính phủ và các nhà xuất bản. Hiện tại, Trung tâm Sao Mai có chương trình hỗ trợ tài liệu tiếp cận cho các bạn học sinh và sinh viên khiếm thị. Tất cả các cá nhân người khiếm thị và tổ chức có hoạt động hỗ trợ người khiếm thị đều có thểgửi yêu cầu chuyển tài liệu sang định dạng tiếp cận. Người dùng cần phải đăng ký và xác thực là người khiếm thị hợp pháp để được Sao Mai hỗ trợ chuyển đổi sách sang định dạng tiếp cận.

Quang cảnh Hội thảo

Theo bà Đinh Việt Anh, Phó Chủ tịch Hội người mù Việt Nam, việc tiếp cận thông tin, tài liệu của người khuyết tật không có khả năng đọc chữ in còn gặp nhiều khó khăn. Số lượng sách báo, tài liệu được chuyển đổi, sản xuất ở định dạng dễ tiếp cận còn rất hạn chế. Số lượng sách giáo khoa tiểu học bằng chữ Braille mới chỉ đáp ứng được 50% nhu cầu, còn số lượng các sách THCS, THPT ít hơn rất nhiều. Các sinh viên khiếm thị tham gia học đại học, cao đẳng, trên đại học thì luôn phải đối diện với sự thiếu thốn các giáo trình, tài liệu học tập. Tỉ lệ các tài liệu khác được chuyển đổi còn rất nhỏ so với kho tàng các tác phẩm đã công bố. Bởi vậy, cơ sở pháp lý về vấn đề tiếp cận thông tin, tài liệu cho người khuyết tật được cải thiện và thực thi hiệu quả sẽ tạo cơ hội cho người VIP có điều kiện tốt hơn để nâng cao kiến thức, kĩ năng, hòa nhịp với sự phát triển chung của xã hội. Cũng theo bà Đinh Việt Anh, việc phê chuẩn và thực hiện Hiệp ước Marrakesh sẽ góp phần thúc đẩy việc thực hiện CRPD và SDG trong việc cải thiện khả năng tiếp cận thông tin và tri thức, là yếu tố thiết yếu giúp người khuyết tật giáo dục, nâng cao kiến thức kỹ năng, tạo việc làm, thu nhập, giảm tỷ lệ đói nghèo cao (19,14%) trong số 74.430 thành viên của Hội Người mù Việt Nam, vốn cao hơn 3 lần so với tỷ lệ đói nghèo quốc gia là 5,8%, nâng cao khả năng hòa nhập cho người khuyết tật.

Hội thảo diễn ra sôi nổi với những câu hỏi thảo luận xoay quanh các vấn đề về thủ tục tham gia Dự án về tiếp cận sách cho người khiếm thị (ABC), một số nội dung ở Hiệp ước Marrakesh, các kinh nghiệm của các quốc gia trên thế giới. Hội thảo về Hiệp ước Marrakesh về tạo điều kiện cho người khiếm thị, người khuyết tật về thị giác và người khuyết tật khác không có khả năng đọc tiếp cận với các tác phẩm đã công bố nhằm tuyên truyền nâng cao nhận thức và ý thức chấp hành các quy định pháp luật về bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan. Đồng thời, Hội thảo góp phần đánh giá tác động về mặt kinh tế, văn hóa, xã hội để Việt Nam từng bước nghiên cứu chuẩn bị các điều kiện cần thiết cho việc phê chuẩn và gia nhập Hiệp ước Marrakesh trong thời gian tới. 

Theo cov.gov.vn